2025 оны тавдугаар сарын 1-наас өмнө Оросын ард түмнүүдийн хэлний бүртгэлжүүлнэ

Оросын ард түмнүүдийн хэлний бүртгэлд 155 хэл багтана. Мөн ОХУ-ын ард түмнүүдийн хэлний тухай хуулийн 1991 оны хувилбартай харьцуулахад мэдэгдэхүйц өөрчлөгдсөн хуулийн төслийг Төрийн Думд өргөн барина.

Мөн энэ оны зургадугаар сарын 1-нээс өмнө төрийн хэлний бодлогын үндэс болох төслийг боловсруулна.

ОХУ-ын уугуул иргэдийн хэл, Бүгд Найрамдах Халимаг улсын төрийн хэл болох халимаг хэлийг удахгүй батлагдах бүртгэлд оруулна. Одоогийн байдлаар халимаг хэл нь устах аюулд орсон хэлний нэг болохыг ЮНЕСКО хүлээн зөвшөөрсөн юм.

ОХУ-ын ШУА-ийн Халимагийн шинжлэх ухааны төв Халимаг хэл, уран зохиолын судалгааг эрхэлдэг. Б.Б.Городовиковын нэрэмжит Халимагийн Улсын Их Сургуулийн Халимаг хэл шинжлэл, Дорно дахины судлалын хүрээлэнд халимаг хэл, утга зохиол зааж, халимаг хэл шинжлэл, утга зохиолын чиглэлээр судалгаа шинжилгээ хийдэг. Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын халимаг хэлний хөгжлийн төв нь хэл, соёлын талаар соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагаа зохион байгуулдаг.

Хэлний орчин үгүй ​​болж, сургуулиудад халимаг хэлийг заахад тохиромжтой хэрэглэгдэхүүн дутмаг байгаа нь хэлний нөхцөл байдалд нөлөөлж буй нэг хүчин зүйл гэж судлаачид хүлээн зөвшөөрдөг.

Тус Бүгд найрамдах улсад 2024 онд нэгдүгээр ангийн сурагчдад зориулсан «Хальмг келн»нэртэй Халимаг хэлний шинэ сурах бичиг төслийг танилцуулсан.

Уг сурах бичгийг Б.Б.Городовиковын нэрэмжит Халимаг улсын их сургуулийн Владимир Имеев, Болха Шурунгова, Людмила Лиджиева, Байрта Баринова нарын зохиогчдын баг боловсруулсан юм.

“Ерөнхий боловсролын сургууль төгсөгчдийн халимаг хэлний түвшин тогтоох стандарт батлагдсан. Энэ дагуу төгсөгч бүр  халимаг хэлээр чөлөөтэй ярьж чаддаг, халимаг хэлээр бичиж туурвидаг зохиолчдын бүтээлүүдийг эх хувиар нь уншиж чаддаг, мэтгэлцээний хэв маягаар яриа өрнүүлэх чадвартай байх ёстой.

Гэхдээ энэ стандартыг бүрэн хангасан нэг ч сургууль төгсөгчтэй уулзаагүй байна. Би үүнийг тухайн хичээлийн чанартай холбосон хэрэг бус. Бодит байдлын талаар ярьж байна.

Бүгд Найрамдах Халимаг улсын Боловсрол, шинжлэх ухааны яамнаас тогтоосон халимаг хэлний мэдлэгийн түвшин хүрэхгүй байна. Хүндэт профессор Анатолий Шалхакович Кичиков үүний шалтгааныг манайд халимаг хэлний зүй ёсны орчин хангалтгүй байгаатай холбон тайлбарлав. Өөрөөр хэлбэл, гудамжинд халимаг хэлээр ярьдаг хүн байхгүй, цөөхөн айл төрөлх хэлээрээ харилцдаг. Халимаг хэлний байгалийн орчин бараг байдаггүй.  Тиймээс үүнийг гадаад хэл болгож заах хэрэгтэй” гэж Б.Б. Городовиковын нэрэмжит Халимагийн улсын их сургуулийн захирлын зөвлөх, хэл шинжлэлийн ухааны эрдэмтэн  Владимир Очирович Имеев тайлбарлав.

"Халмг Келн" шинэ сурах бичиг нь халимаг хэлийг гадаад хэл болгон заахад тулгуурласан бөгөөд дуудлагыг засч залруулахад онцгой анхаарал хандуулснаар  зохиогчид латин галигийг хэрэглээнд нэвтрүүлж өгчээ.

Тухайн сурах бичгийг боловсруулах шийдвэр 2022 оны арваннэгдүгээр сард гарсан юм. Сурах бичгийг Бүгд Найрамдах Халимаг улсын Боловсролын яам 2024 оны есдүгээр сард туршиж, 2025 оны хавар хэвлүүлэхээр бэлтгэж байна.